Listening, if we did it deeply and fully,
would totally transform our lives.
Listening is an experience of communion
in which we choose to be present.
When we listen deeply,
we “hear” with our heart, not just with our ears.
Listening is not a casual or insignificant act,
but an act of great purpose and beauty.
It is also a practical and effective way for us
to offer each other love and respect.
by Paul Ferrini[:]
De ondertitel luidt: “Hoe elkaar (terug) te vinden en niet (meer) kwijt te raken”. Een boek waarin Ingeborg Bosch, de ontwikkelaar van de Past Reality Integration-therapie, vanuit de bril van PRI kijkt naar de liefdesrelatie. Een logisch en mooi boek, omdat het redeneert vanuit het kader dat je alleen aan de relatie kunt werken door aan jezelf te werken:
Een van de grootste problemen in relaties is dat we de neiging hebben om de oorzaak van onze eigen nare gevoelens op onze partner te projecteren. Zij deed dit. Hij deed dat. En ga zo maar door. Het is natuurlijk ook echt heel moeilijk om steeds eerst binnen in jezelf te kijken wanneer je je boos, verdrietig of slecht voelt. De manier waarop wij mensen functioneren is nu eenmaal sterk gericht op wat zich buiten onszelf afspeelt en buiten onszelf zien we al die andere mensen, en vooral onze partner, wel of juist niet doen wat de wij zouden willen. In plaats van ons af te vragen wat er aan de hand is met onszelf, en waarom het zo moeilijk kan zijn om te gaan met wat de andere persoon, in onze perceptie, doet, gebruiken we vaak ‘zij moet veranderen’-strategie.”
Ingeborg Bosch stimuleert je om van perspectief te veranderen.
“We moeten stoppen met buiten onszelf te kijken wanneer we ons ergens slecht over voelen. Laten we eerst naar binnen kijken. Alleen door naar binnen te kijken kunnen we er écht achter komen waarom we ons slecht voelen”.
Het is dezelfde boodschap die ook Otto Scharmer in zijn Theory-U uitdraagt: “Turn the camera back on yourself“.
Misschien is het wel het belangrijkste inzicht dat ik ooit heb gekregen, omdat het kan leiden tot duurzame verbetering van verbinding tussen mensen, als we allemaal deze verantwoordelijkheid nemen. Het is verrekte moeilijk, maar het is volgens mij de weg naar vrede .
In het boek werkt Ingeborg Bosch verder uit hoe je in relaties elkaar kunt helpen naar jezelf te kijken, wat je zoal kunt tegenkomen als je een kijkje binnenin neemt en geeft ze ook een aantal praktische oefeningen voor stellen.
Wat mij ook aansprak is haar model om naar de verschillende aspecten van een relatie te kijken: ziel, mentaal/emotioneel, lichamelijk en levensfilosofie. Dat komt weer overeen met de vier dimensies van je authentieke zelf, waarmee ik in mijn coachingspraktijk werk en dat gebaseerd is op het model van mijn leerschool van Pioniers in Authentiek Leiderschap, ontwikkeld door Paulien Assink.
Zo komt alles weer samen en is er misschien toch een waarheid, van waaruit we kunnen werken en redeneren…[:]
Dit boek wilde ik al een paar jaar lezen, maar soms wacht ik blijkbaar tot de timing goed is. Een nieuwe geheel herziene druk leek me het juiste moment en dat klopte.
Bommerez’s boek gaat over het ontdekken van de eenvoud onder de complexiteit. Het stimuleert je je niet te laten intimideren door complexiteit en de snelheid en veelheid van informatie. Het stimuleert je te vertragen en waar te nemen welke universele principes, waarden, impliciete ordening daarachter schuil gaat. Ik schrijf “schuil gaat”, omdat we vooralsnog nog niet zo zijn geoefend in het gezamenlijk waarnemen en ontdekken hiervan.
De afgelopen tijd heb ik me door de hoofdstukken heen gewerkt. Niet in de betekenis van dat het zwaar was, maar omdat ik iedere zin wilde opnemen en ondertussen mindmaps voor mezelf maakte om alles goed tot me te laten doordringen en mijn eigen inzichten ermee te verenigen.
Het is een rijk boek, waarin lijnen samenkomen: Covey’s eigenschappen van effectief leiderschap, Collins’ Good to Great, Scharmer’s Theory U, Margaret Wheatley’s Leiderschap en de nieuwe fysica, Barry Long’s inzichten over liefde, Bohm en Isaacs over dialoog, Dana Zohar’s SQ, systeem denken, nu ja, kijk maar op mijn website naar mijn inspiratiebronnen.
Een boek dat ik las en waarbij ik voortdurend knikte, omdat Bommerez opschrijft wat al sluimerde. Hij verwoordt het helder en schroomt niet om in het boek belangrijke bevindingen (de kern) vrolijk te herhalen. Zodat kan doordringen dat alles er al is en dat we beter zullen leren ons erop af te stemmen. Dat “dialoog hét voertuig is voor leiderschap in de eenentwintigste eeuw”. Dat – in mijn woorden – onze hersenen en ons hart een ontvangststation zijn en geen opslagruimte. Dat een relatie niet iets is tussen twee, maar dat er een derde component bijhoort, de verzoenende, neutrale.
Als ik het zo opschrijf, lijkt het abstract, maar door de voorbeelden weet Bommerez het concreet en toegankelijk te maken.
Het motiveert en stimuleert me om met nog meer inspiratie samen met Olga de training Dialoog Begeleiden te verzorgen. We werken mee aan iets belangrijks.
Dank voor het schrijven Jan Bommerez!
Voorbeeld van een van mijn mindmaps, deze gaat over hoofdstuk 2 “het onzichtbare leren zien”
En hier zijn ze allemaal bij elkaar: Mindmaps Renate – Door de bomen het bos zien, Jan Bommerez[:]
Sinds jaar en dag draag ik deze kaart van de zittende baadster van Auguste Rodin uit 1906 als boekenlegger met me mee. Ik heb de kaart zelfs gelamineerd zodat ie mooi blijft. Het beeld trok me aan, ontroerde me en gaf me iets van je ne sais quoi.Hoe mooi is dat! Auguste Rodin heeft die innerlijke dialoog prachtig vormgegeven. Zo natuurlijk, zo invoelbaar. Zo’n mooi beeld om bij me te dragen en iedere keer te zien als ik een boek opensla.
En deze innerlijke dialoog is – naar ik nu ontdek – exact wat ik in de uitoefening van mijn werk beoog. Want mijn werk beschrijf ik als: “Een soort ontdekkingstocht naar wat nog niet gezegd wordt en wat je nog niet onder woorden kunt brengen, maar wat je wel kan helpen jezelf en de ander beter te begrijpen.” Dit beeld past dus verrassend genoeg helemaal bij mijn missie mensen te stimuleren de innerlijke dialoog te voeren.
Afgelopen maand deed ik een training bij René Maas om juist dat versterken van die innerlijke dialoog nog beter te leren. Hij leerde me iets nieuws, namelijk mijn vragen aan mensen om te bouwen. Van vragen die ertoe oproepen de vraag in mijn richting te beantwoorden, naar vragen die ertoe aansporen te luisteren naar wat er in henzelf omgaat en dat proberen onder woorden te brengen. Een voorbeeld. In plaats van te vragen: Hoe ga je om met wantrouwige mensen?, zal ik nu vragen: Hoe is het voor je om met wantrouwige mensen om te gaan? Wat gebeurt er met je als je wordt geconfronteerd met een wantrouwige persoon? Hoe ervaar je dat? Wat voel je? En wat betekent dat voor je? Het gaat er niet om mij als coach of dialoogbegeleider te antwoorden, maar jezelf te antwoorden. Het was me nog nooit zo duidelijk waar het me om gaat.[:]
The past months I have been taking a online-to-offline course, which changed around my life in Germany :-). The course is called “Transforming Business, Society, and Self with U.Lab“. I already wrote about it a little bit on this blog.
The local hub (ULAB Frankfurt) was a home coming experience and it woke up my creativity. The greatest insight I got was realizing that the group of people in the hub is “holding me”, while I am doing my work and projects: I no longer feel like I must do it by myself. Maybe this sounds like a truism. But this was the first time in my life that I could really FEEL it and not only THINK it.
We created what is called a “community of practice”. We come together every week on Thursdays (15.00-20.00). We start with a check-in about how everyone of us is doing. The past few times we got 3 minutes each and that worked quite well. We write down questions that pop-up or that we have taken with us and write them down on a big piece of paper in the middle of our circle. Usually it is quite clear which question(s) we are going to work with, and other times we vote by placing three votes on the paper (eg. three different items or three votes for one item).
I realized that working together each week is important to me. If you miss one session, it’s not so bad because you see each other soon again. Where as if you meet once every month of every two weeks, missing one session means not meeting for one or two months. Of course it is a commitment and a time investment every week and we don’t expect everybody to be there every week, but for me it works well.
This rhythm marks for me the difference between the U.Lab and other communities/ networks I am part of (eg. Pioniers in Authentiek Leiderschap, Adviseurs in Dialoog). By meeting on a weekly base it becomes a space where special ánd regular questions can be worked with. And the group members have become my “colleagues”, which is important to a self employed like me, who also likes to be around other people.
The way we work on questions is quite similar to other communities and groups I have been part of: dialogues, social presencing theatre, market place of questions and answers, journaling, meditations, physical exercises, breaks (!), flow lab, constellation work, exercises based on theory u, spiral dynamics, always trying to approach a question from on integral perspective (many perspectives at the same time). We try to be creative and of course we have a lot of creativity in the group 🙂 (like all groups by the way…).
Very often a question of one group member is a theme for more members and therefore we are learning individually and as a group each week. Like all normal groups we also had some tense and complicated situations during the past months (drawing by Christiane Lünser). These situations were very helpful to find out what values we live by and what ways we want to interact. The Theory U-concept itself helped us to “stay with it”. To observe, observe and observe. To try and keep an open mind, open heart and open will, even in a stressed situation. Overcoming moments like that as a group made our courage, compassion and curiosity grow.
If you have any questions, please post them below. Or if you want to join us, please let us know.
Thank you all: Karin, Elke, Thomas, Angelika, Ashraf, Yannis, Holger, Helga, Christiane, Daniela, Hans-Henning, Ruth, Ali, Claudia, Michelle, Sherin, Eva, Olesya, Christian, Martina, Isabelle, Bettina, Hartmuth, Doerte, Sebastian, Ben and more.
And I am looking forward to continuing in 2016!
As part of my online course at EdX called “U.Lab: Transforming Business, Society, and Self” this book was recommended reading material. This course concentrates on the transformation from EGO-system tot ECO-system economies. From economies that are serving their own EGO or interest groups to economies that benefit the whole. The book is applying change theory “Theory U” to the world as it is right now. Giving an elaborate analysis of eight dimensions of economic evolution and full of great examples of applying Theory U in practices all around the world.
It’s an inspiring book that makes me want to take action, to explore what I can do to support an emerging future that is directed towards creating an ECO-system that serves the whole. And practical at the same time stimulating to make and try out my own prototype. It’s practical for business, personal development and politics all at the same time. A must read!
Next step: my prototype.
With 35.000 people we started the online course on Theory-U by MIT-team. All these participants meet in local groups all over the world (182 countries) to practice and to engage in dialogue. I am with a group of great people in Frankfurt. Impressive and promising!
Central questions today: What do you sense is ending in today’s world? What do you sense is emerging? What is our common intention for this course/ what can we accomplish?
The most impressive moment for me were the minutes of sensing of our common intention together. Minutes of silent togetherness with all participants. It moved me.
Begeleid je regelmatig groepen en wil je jezelf bekwamen in het begeleiden van dialoog? Dan bieden we jou graag deze training in begeleidingsvaardigheden aan!
Na afloop van de training kan je in een werkgerelateerde omgeving het gesprek op een meer diepgaande en verbindende manier voeren. Je hebt verschillende dialogische vaardigheden op zak die in veel omstandigheden van waarde zijn.
De training bestaat uit 7 dagdelen (één middag en drie dagen). Daarbinnen besteden we tijd aan het ervaringsleren door dialogen met elkaar te voeren over gezamenlijk vast te stellen thema’s. We reflecteren op waarnemingen van onszelf en elkaar. Ook bieden we een theoretisch kader waarin verschillende dialoogvormen en basisprincipes inzichtelijk worden.
Opzet van de training We staan stil bij:
Iedere deelnemer begeleidt een dialoog in de training en krijgt daarop een persoonlijke terugkoppeling. Daarnaast vragen we iedereen zelf een dialoog te organiseren.
Praktisch:
De trainers:
Olga Plokhooij: In Guatemala werd ik mij bewust van de kracht van dialoog. Een oeroude, verbindende gespreksvorm met grote actuele waarde. Door te vertragen in een vrije ruimte en ervaringen uit te wisselen rondom een centrale vraag, ontsluit je kennis. Soms ga je daarbij zelfs voorbij aan de kennis van de deelnemers en ervaar je hoe het is als de collectieve intelligentie spreekt. Sinds 2004 verspreid ik de dialoog in Nederland en richtte daartoe onder andere de beweging Nederland in Dialoog op.
Renate van der Veen: Dialoog is voor mij dé manier om op een heel gewone wijze een ongewoon en mooi gesprek te voeren met elkaar. Dialoog brengt je met elkaar in verbinding door persoonlijke ervaringen uit te wisselen, waardoor je de authenticiteit van mensen en de diversiteit tussen mensen ziet. Verrassende invalshoeken naast herkenbare ervaringen. Door meer mensen te leren hoe je dialoog begeleidt, wil ik bijdragen aan dialoog als vanzelfsprekende vorm van gesprek. Ik ben geschoold in diverse vormen van dialoog.
Olga en Renate reisden in 2012 op uitnodiging van Timu Kota met een groep naar de Palestijnse Gebieden om een lokale dialoogvorm te ervaren en leren. Zie hier de documentaire die Thomas Sykora en Tom van de Beek maakten.
Reacties op de training van deelnemers
“De training heeft me weer een stap verder gebracht in mijn ontwikkeling. Ik wilde vooral meer de essentie van de dialoog leren begrijpen en hoe ik het in mijn werk meer in kan zetten. Het zelf begeleiden van de dialoog zag ik niet als iets wat bij me paste, maar daar heb ik mezelf positief in verrast. Geheel dankzij de veilige en stimulerende omgeving die jullie hebben weten te creëren. Ik heb ook veel energie en inspiratie gekregen van de andere deelnemers. Er is een sterk gezamenlijk verlangen ontstaan om samen en ieder voor zichzelf de dialoog verder te brengen voor een duurzamere samenleving. Dank!!!” – Deelnemer Rabobank Nederland
“Een uiterst zinvolle, praktische training waarin je door Olga en Renate – 2 zeer ervaren dialoogbegeleiders –wordt meegenomen in de kunst van het voeren van verschillende vormen van dialoog. Authenticiteit, vertraging, verstilling, leiderschap, wederkerigheid, verbinding met jezelf en met de ander… het zit er allemaal in. En nu alleen maar heel veel oefenen… Het smaakt alleen maar naar meer. Ik zie uit naar het vervolg.” – Zelfstandig ondernemer
“Inspirerende middagen waarin ik de dialoog nog beter heb leren kennen en toepassen. Fijne bagage om toe te passen in verschillende situaties. Om te blijven luisteren en leren.” – Adviseur MVO en duurzaamheid
Op de gang staat een massieve houten tafel op z’n kant. Met vereende krachten is de tafel daar neergezet om ruimte te maken voor een open cirkel met stoelen. De ideale setting voor een dialogisch gesprek. Aan de wand hangen levensgrote posters van flesjes bier met dorstlessende spetters, want – vergis je niet – dit is een commerciële setting. Met het marketingteam van Cider & Specialties van Heineken blikken we terug op een training dialoog in januari van dit jaar.
Een ambitieus jong team met een open mind, want ze vragen me of we kunnen beginnen met een geleide meditatie. Even later zitten we dus 10 minuten met de ogen dicht en aandacht bij het lichaam en ademhaling. Wat een prettige start van de werkweek.
Tijdens de training had iedereen een persoonlijk plan van aanpak gemaakt om de net aangeleerde dialogische principes in het marketingwerk te verweven. De dialogen hadden hen geïnspireerd tot allerlei experimenten. Vandaag is het tijd om terug te kijken. En omdat bedenken hoe het anders en beter kan vaak gemakkelijker is dan het in de praktijk brengen, ben ik erg benieuwd naar de ervaringen van de afgelopen maanden. De oogst is gigantisch en indrukwekkend!
Vertraging is in principe vervelend. Maar dialogisch pakt het anders uit. Het principe “Vertragen en verstillen” blijkt meer en betere input op te leveren voor een nieuwe smaak cider omdat er tijd is om te verkennen wat mogelijk is.
“Openheid” zorgt ervoor dat teamleden helder durven zijn, tegenspreken en elkaar niet meer ontzien. Dat is een heel andere mindset dan de harmonieuze beleefdheid van daarvoor. “Fire in the hole” noemen ze het.
“Onderzoeken” leidt tot het helder benoemen van je doel van het gesprek en daarbij een open vraag stellen om die gezamenlijk te onderzoeken. Het aanboren van gezamenlijke intelligentie blijkt creativiteit uit onverwachte hoeken aan te boren met een zee aan kansrijke marketingplannen. Nu lijkt het kiezen uit de goede ideeën een bottleneck ;-).
Ze ontdekken in die maanden ook dat je niet zomaar een dialogische setting creëert. Dat het voorbereiding vergt. Een goede open vraagstelling, wat ruimer de tijd nemen (2 uur) en uitleg over je dialogische intentie voor de meeting.
De mooiste en meest impactvolle realisatie bij veel van deze jonge ambitieuze teamleden is dat ze niet alles zelf hoeven te bedenken of hoeven op te lossen. Dat het OK is hulp te vragen en dat ze daarmee de diversiteit van het team juist aanspreken en daardoor betere resultaten boeken. Het klinkt misschien als een open deur, maar kijk eens rond hoeveel mensen niet heel hard werkend, maar redelijk solitair hun best doen. Omdat ze het zelf moeten kunnen of weten of omdat ze hun collega’s niet willen belasten met vragen. De teamleden worden echter meteen beloond voor hun vragen hun hulp, omdat tijdens de dialogisch ingestoken meetings de creativiteit moeiteloos blijkt te stromen.
We sluiten af met het benoemen van nieuwe dialogische ambities voor de komende tijd, want ze hebben de smaak te pakken. En binnenkort próef je de dialogische ingrediënten dus ook in Wieckse, Jillz, Affligem, Desperados, Bazar, Sol 😉
Als je het verschil tussen dialoog en debat/discussie een keer hebt ervaren, kan het goed zijn dat het naar meer smaakt.
Begin dit jaar hebben Olga Plokhooij en ik een training gegeven in het begeleiden van dialoog. En omdat de reacties heel positief waren, hebben we voor dit najaar (september-oktober) een nieuwe training gepland.
Tijdens de training van 5 middagen leer je met verschillende dialoogmethodieken werken en maak je op die manier intensief kennis met de principes die ten grondslag liggen aan deze gespreksvorm. Na afloop van de training kan je in een werkgerelateerde omgeving het gesprek op een meer diepgaande en verbindende manier voeren.
Een mooie vaardigheid en kennis om op zak te hebben, want ik durf te stellen dat dialoog de gespreksvorm van de toekomst is. Omdat dialoog verbindend werkt, terwijl het wel over ingewikkelde of spannende onderwerpen mag gaan.
Heb je interesse? Lees dan verder en je kunt je aanmelden via deze link. Er is ruimte voor 12 deelnemers.
